Integraal WaterProject het Merkske

De samenwerkende partijen engageren zich onder de noemer ‘Integraal Waterproject (IWP) het Merkske’ om tegen 2027 de doelen van de Kaderrichtlijn Water te realiseren. De focus ligt op verminderen van nutriënten in de waterlopen, optimaliseren van structuurkwaliteit en stromingsvariatie, en temperen van de impact van klimaatverandering. Daarbij hebben we aandacht voor landschappelijk erfgoed, verduurzaming van het sociaaleconomische weefsel en welzijn van lokale gemeenschappen. We streven naar een model voor duurzaam integraal waterbeheer over de landsgrenzen heen via innovatie en inclusieve partnerschappen.
De provincie Antwerpen is aan Vlaamse zijde de waterloopbeheerder van het Merkske. In het kader van dit IWP neemt ze maatregelen om de ecologische toestand van het Merkske te verbeteren.

Multifunctionele bufferzone

Als één van weinige beken werd het Merkske niet recht getrokken. Zo behield de beek haar natuurlijke karakter. Het beekdal geldt daarom als een bijzonder waardevol agrarisch cultuurlandschap. Het is dan ook haalbaar om hier tegen 2027 een goede ecologische toestand te realiseren, mits we enkele hiaten opvullen.

Zo moeten we proberen intensief landbouwgebruik verder weg van de beek te organiseren. Daarvoor gaan we beheersovereenkomsten over extensief landbouwgebruik afsluiten, gronden ruilen en cruciale gebieden aankopen. We waken erover dat de betrokken landbouwers een beter geschikte grond bekomen, zonder waardeverlies.

Minder intensieve landbouw vlak naast de beek zorgt voor minder afstroom van pesticiden en meststoffen. Dat heeft een positief effect op de waterkwaliteit van het Merkske. Door een bemesting- en pesticidevrije bufferzone in te richten langs de waterloop waar landbouw en natuur elkaar aanvullen, versterken we het agrarische cultuur- en beekdallandschap. De synergie tussen natuur en landbouw beschermt landbouwers ook tegen oogstschade. Door de natuurlijke waterbuffering in de vallei te herstellen, verminderen we bovendien de impact van extreme en langdurige neerslag enerzijds en droogte anderzijds voor benedenstroomse gebieden.

Gastvrije vallei

Waar we kunnen, herstellen we leefgebieden voor Kamsalamander, Kleine en Grote modderkruiper en Zomertortel. Zo geven we uitvoering aan de soortenbeschermingsprogramma's voor deze dieren. Door ten slotte ook kleine landschapselementen en natuurlijke graslanden te herstellen, maken we de transformatie van de vallei compleet. Eentje waar natuurlijke soorten welkom zijn.

Omdat deze ingrepen zorgen voor een betere waterkwaliteit, minder wateroverlast en een betere bescherming tegen droogte - met als bijkomend voordeel meer biodiversiteit - mag het provinciale project rekenen op Vlaamse subsidies via het projectprogramma Levend Water.

Voor vragen kun je terecht bij de projectverantwoordelijke:

Beekherstel door ‘bouwen met natuur’

Het Merkske heeft het statuut ‘Natuurlijke status’, toch zijn er in het verleden enkele ingrepen geweest. Stroomopwaarts de monding van de Noordermark werd bijvoorbeeld een stuk afgegraven om het gebied te kunnen ontwateren voor landbouw. Afwaarts de monding meandert het Merkske, maar werd ze wel uitgediept om dezelfde reden.

Samen met de Nederlandse collega's van Waterschap Brabantse Delta, wil de provincie Antwerpen de waterkwaliteit en diversiteit in de waterloop verbeteren en het basisdebiet verhogen. Daarvoor maken we gebruik van 'bouwen met natuur'-maatregelen. Door weloverwogen boomstronken en takkenbossen in de bedding aan te brengen, vertraagt de stroming van de beek. Een aangepast maaibeheer zorgt voor meer begroeiing. Zo houdt de beek meer water vast bij lage debieten. Daar profiteert de natuur van en de omgeving ook. Om de impact op het watersysteem te onderzoeken, hebben in 2022 alvast enkele proefprojecten uitgevoerd.

We bekijken samen met de andere partners op welke locaties we dit type natuurlijke beekherstelmaatregelen kunnen inzetten. Het ontwerpplan stemmen we af met de betrokken aangelanden en belanghebbenden. We hopen eind 2025 de maatregelen uit te voeren.

Voor meer info kun je terecht bij de projectverantwoordelijke: